İskandinavya: Neolitik Çağda Çiftçiler Yulaf Lapası Yiyordu!

Danimarka’daki Funen adasında 5 bin 500 yıllık neolitik çağ yerleşiminde yapılan kazılarda çiftçilerin diyetleri hakkında önemli bulgulara rastlandı.

Arkeologlar, Danimarka’nın Funen adasında bulunan 5 bin 500 yıllık Neolitik yerleşim yerinde değirmen taşlarının yanı sıra erken tahıl taneleri de keşfetti.

Ancak yeni araştırmalar, bölge halkının taşları tahıl öğütmek için kullanmadığını ortaya koyuyor. Ekmek pişirmek yerine tahıllardan muhtemelen lapa yapıyorlardı.

Arkeologlar, Funen’deki Haarby’nin güneydoğusundaki Strandby adasındaki Frydenlund’da Erken Neolitik Huni Bardak kültürü yerleşiminin kalıntılarını kazdıklarında on dört adet bileme taşı buldular. Ayrıca çıplak arpa, emmer ve sert buğday da dahil olmak üzere 5.000’den fazla kömürleşmiş tahıl tanesi buldular.

5.500 yıl önce insanların tahıllarını öğütüp un haline getirip ekmek pişirdikleri hemen akla gelebilir. Aslında bu, o dönemde değirmen taşlarının tipik yorumuydu. Ama yapmadılar.

Değirmen taşlarıyla tahılı öğütmediler

Danimarka, Almanya ve İspanya’dan gelen araştırmacılardan oluşan uluslararası bir ekip hem tahılları hem de taşları inceledi ve değirmen taşlarının tahıl öğütmek için kullanılmadığı sonucuna vardı. Araştırmacılar, taşların yüzeylerindeki küçük boşluklarda bulunan mikroskobik mineral bitki kalıntılarını (fitolitler) ve nişasta tanelerini incelediler. Şaşırtıcı bir şekilde öğütülmüş tahıla dair hiçbir kanıt bulamadılar.

Araştırmacılar taşların üzerinde yalnızca birkaç fitolit buldular ve tespit ettikleri nişasta tanelerinin tahıllardan değil, yabani bitkilerden geldiğini tespit ettiler.

Nişasta granüllerinin hangi bitkilerden elde edildiği tespit edilemedi. Uzmanlar en bariz adayları, yani yerleşim yerinde bulunan ve öğütülmemiş tahılları ve fındık da dahil olmak üzere çeşitli toplanmış türleri dışarıda bıraktı.

Çalışmayı baş araştırmacı Dr. Moesgaard Müzesi’nden Phil. Niels H. Andersen yürütüyor. Çalışma Vegetation History and Archaeobotany dergisinde yayımlandı.

Değirmen taşlarıyla ne yaptılar?

Değirmen taşlarının ne için kullanıldığı henüz bilinmiyor, sadece tahıl öğütme sırasında oluşan darbe hareketlerinden kaynaklanan belirgin bir aşınma belirtisi yok.

“Darbe hareketlerinin izlerini taşıyan yalak biçimli el değirmenleri ise 500 yıl sonra ortaya çıktı. Burada incelenen değirmen taşları, taş havanlarla dövülerek yapılmış. Ayrıca alanda buna benzer havan elleri bulundu; bunlar yuvarlak, kalın taş sosislere benziyordu. Ancak bunlar fitolit veya nişasta açısından test edilmedi.

Kuzey Avrupa’daki ilk çiftçilerin değirmen taşlarında fitolit ve nişasta analizlerinin en son teknolojiyle bir araya getirildiği araştırma ilk kez gerçekleşti.

Sonuçlar, Kuzey Avrupa’nın diğer bölgelerindeki arkeobotanikçiler ve arkeologlar tarafından yulaf lapası ve lapa haline getirilmiş tahıl kalıntılarının keşfedilmesinin ardından ortaya atılan bir hipotezi destekliyor: İlk çiftçiler ekmek ve suyla değil, su ve lapayla, ayrıca meyveler, fındıklar, kökler ve etle yaşıyorlardı.

Ve evet, muhtemelen su içiyorlardı. Andersen’e göre, Danimarka’da Bronz Çağı’ndan önce bira üretimine dair belirgin bir ize rastlanmadı. Ancak Moesgaard Müzesi’nden iki araştırmacı şunu vurguluyor:

“Bu çalışma sadece bir yerleşim yerinden bahsediyor. Huni Bardak kültüründen elde edilen diğer buluntuları desteklerken, bu yöntemin diğer kazılardan elde edilen buluntulara uygulanmasının farklı sonuçlar verebileceğini göz ardı edemeyiz.”

Huni Bardak Kültürü nedir?

Huni Bardak kültürü, MÖ yaklaşık 4000-2800 yılları arasında Kuzey, Orta ve Doğu Avrupa’da görülen erken dönem tarım kültürüdür. M.Ö. İskandinavya’da tarım ve hayvancılığın başlangıcını işaret etti. Bu isim, bu kültürde yaygın olan huni biçimli boyunlu kil kaplardan gelmektedir. Güney Funen’de bulunan buluntu, kapsadığı tüm bölgede Huni Bardak kültürüne ait değirmen taşları ve öğütme tahıllarına ait en kapsamlı buluntu olma özelliğini taşıyor.

Kaynak: 
Herder