Agrigento’da 2 Sıra Dışı Keşif

Sicilya’daki Agrigento antik kentinde arkeoloji dünyasını heyecanlandıran iki önemli keşif yapıldı.

Arkeologlar, İtalya’nın Sicilya adasının güneybatı kıyısındaki Agrigento kentinde iki sıra dışı keşifte bulundu.

Mart 2025’te yapılan kazılarda, Berlin Freie Üniversitesi’nden Prof. Dr. Monika Trümper ve Dr. Thomas Lappi liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibi, antik kentte genç vatandaşların eğitimine dair eşsiz bilgiler sunan antik bir konferans salonu açtı.

Etkileyici bir lisenin parçası olan bu konferans salonu, beden eğitiminin yanı sıra zihinsel eğitimin de ne kadar önemli olduğunu gözler önüne seriyor.

Dikkat çeken bir diğer buluntu ise, o dönemde kentin sosyal yaşamına dair heyecan verici ayrıntılar ortaya koyan iki yazıt bloğudur. Araştırmacılar tarafından ortaya çıkarılan antik topluluk, Batı Akdeniz’de türünün bilinen tek örneğidir.

Antik Yunan şehirlerinde, spor salonları genç erkeklerin vatandaş olarak gelecekteki rollerine fiziksel ve zihinsel olarak hazırlandıkları merkezi yerlerdi; bir spor salonu ile okulun karışımıydı. MÖ 4. yüzyıldan itibaren MÖ 1. yüzyılda şehirler, koşu parkurları, banyo tesisleri ve genç erkeklerin eğitim alıp öğrenebilecekleri odaların bulunduğu büyük kompleksler inşa ettiler.

M.Ö. 580 yıllarında kurulan Agrigento da bir Roma kentiydi. M.Ö. Sicilya’daki en büyük Yunan kolonisi olan Gymnasion’a sahipti. Batı Akdeniz’de 200 metre uzunluğunda koşu parkurları ve büyük bir yüzme havuzu sunan bilinen tek kompleks olması nedeniyle, araştırmalarda “en üstün yapı” olarak biliniyordu.

Özel statü, Mart 2025’te Berlin Freie Üniversitesi’nden bir ekip tarafından Politecnico di Bari ve Parco Archeologico Valle dei Templi di Agrigento işbirliğiyle ve Alman Araştırma Vakfı (DFG) tarafından finanse edilerek gerçekleştirilen son kazılarla doğrulandı.

Ekip, sekiz adet yükselen, yarım daire şeklindeki koltuk sırasına sahip, yaklaşık 200 kişilik oturma kapasitesine sahip, küçük ve kapalı bir tiyatro olan antik bir oditoryum ortaya çıkardı.

“Sağlıklı Zihin”

M.Ö. 2. yüzyılda gymnasium kuruldu. M.Ö. antik dünyada bilinen başka hiçbir spor salonunda böyle bir derslik bulunmuyordu. Ancak 250-300 yıl sonra Pergamon’daki (Bergama – Türkiye) büyük spor salonuna tiyatro benzeri bir salon kazandırıldı.

Agrigento’daki konferans salonu, ders, gösteri ve yarışma gibi entelektüel faaliyetler için de kullanılabilen, sıraların bulunduğu büyük (11 x 23 metre) bir salona açılıyordu. Bu benzersiz topluluk, liseyi inşa edenlerin “sağlıklı bir beden” kadar “sağlıklı bir zihin”e de önem verdiklerini gösteriyor.

Bir zamanlar öğretmen ve öğrencilerin dinleyiciler önünde performans sergilediği amfinin yarım daire şeklindeki orkestrasında kazı ekibini başka bir heyecan bekliyordu.

Burada, üzerinde Yunanca yazıtlar bulunan iki büyük blok bulundu; bu yazıtların harfleri, beyaz sıvalı yumuşak kireç taşına kazınmış ve kırmızı boya ile vurgulanmıştı. Gymnasionun başkanı olan gymnasioniarch’tan ve bir cömert vatandaşın kendi kaynaklarıyla finanse ettiği ve gymnasionun tanrıları Hermes ve Herakles’e adadığı apodyteriumun (soyunma odası) çatısının yenilenmesinden söz edilmektedir.

Antik Agrigento 1000 yıldan fazla bir süre yerleşim yeri olarak kullanılmasına rağmen, yeni keşif gibi şehrin sosyal yaşamına ışık tutabilecek çok az yazıt günümüze ulaşabilmiştir. Harflerin biçimi, yazının MÖ 1. yüzyılın sonlarında yazıldığını düşündürmektedir. M.Ö. 1000’li yıllarda Agrigento uzun süre Roma egemenliği altındaydı. Bununla birlikte Yunan dili, Yunan makamları ve gelenekleri yaşatılmaya devam edildi ve Yunan gymnasionu gençler için merkezi bir eğitim kurumu olarak kullanılmaya ve sürdürülmeye devam etti.

2026 yılında planlanan kampanya kapsamında ekip, oditoryumun kuzeyinde ek spor alanları ve derslikler ortaya çıkarmayı ve Agrigento’nun antik spor salonundaki yaşamı yeniden inşa etmemize olanak sağlayacak daha fazla yazıt bulmayı umuyor.

Kaynak: 
Archaeologie Online